Pamiętać o (o)sobie– inspiracje Teepy Snow
Opieka nad osobą starszą z demencją jest bardzo dużym wyzwaniem, zwłaszcza, że prawie w 80% przypadków pacjentami zajmują się opiekunowie faktyczni, nieformalni, głownie dzieci lub współmałżonkowie.
Brak wiedzy jak skutecznie, z zachowaniem godności i autonomii pacjentów tracących poczucie otaczającej rzeczywistości oraz z troską o zdrowie samych opiekunów, skłania do poszukiwania wskazówek, podpowiedzi.
Wychodząc naprzeciw tym oczekiwaniom organizatorzy 27 Konferencji Opieki Długoterminowej zaprosili jedną z najbardziej doświadczonych ekspertów w dziedzinie opieki nad osobami z różnymi postaciami demencji- Teepę Snow. Jest ona terapeutą zajęciowym popularyzującym wsparcie chorych z otępieniem z uwzględnieniem Modelu Stanu GEMS® umożliwiającego zrozumienie postępu demencji i zmian w zdolnościach. Jest także autorką strategii szkoleniowych „Positive Approach to Care®”, które są zbiorem skutecznych technik ukierunkowanymi na optymalizację opieki i wsparcia dla osób z różnymi formami zaburzeń poznawczych, w tym otępienia niezależnie od etiologii.
Ponieważ jesteśmy przekonani, że warsztaty były bardzo wartościowym wydarzeniem, a podpowiedzi Teepy nie tylko bardzo praktyczne, ale często łatwe do wprowadzenia w codziennej opiece, zamieszczamy krótkie streszczenie głównych treści przekazanych na warsztatach. Zachęcamy też do zapoznania się z materiałami Teepy Snow dostępnymi w mediach: Accepting the Challenge; Homepage – Positive Approach to Care
Warsztaty przeprowadzone 23.09.2025 w Toruniu w ramach 27 Międzynarodowej Konferencji Opieki Długoterminowej
Osoba z otępieniem to nadal klejnot – pełen wartości, zasługujący na szacunek, zrozumienie i cierpliwe wsparcie
- Kluczowe zasady
- Opieka to nie przymus – bez przyzwolenia staje się nadużyciem. Zawsze zdobywaj zgodę, dawaj wybór.
- Prywatność i szacunek – każdy człowiek zachowuje tożsamość, nawet jeśli zmienia się jego funkcjonowanie – ważne jest zachowanie autonomii pacjenta- prosty sposób podczas zachęty do picia- również samemu się napić i tylko obserwować katem oka czy chory to też robi, nie wpatrywać się „jak sęp” w osobę z demencją, ponieważ odbiera to jako presję i w ramach buntu nie będzie piła….
- Jestem kim byłam, ale nie jestem jaka byłam – akceptacja nowej rzeczywistości, bez oczekiwania powrotu do tego, co było- demencja powoduje zmiany nieodwracalne, często zanim się utrwalą deficyty zmiany te fluktuują- trzeba każdy dzień traktować osobno, nawet pora dnia może wymagać od opiekuna innej pomocy choremu, który od rana jest np. bardziej sprawny niż wieczorem…
- Komunikacja i nawiązywanie kontaktu fizycznego:
- Hand-under-Hand® (HuH) – dłoń opiekuna pod dłońpodopiecznego: daje poczucie kontroli i zmniejsza opór.
- Positive Physical Approach (PPA) – otwarta prawa ręka („nie mam broni”)- wyciągnieta w kierunku podopiecznego, lewa jako wsparcie („tarcza”).
- Komunikacja: mów wolniej, powtarzaj, dawaj wybór („to czy coś innego?”), używaj gestów i obrazów.
- Woda i jedzenie – zachęcaj delikatnie (dotknij własnych ust), nie obserwuj jak „sęp”, stawaj obok, miej na uwadze zaburzenia widzenia chorego.
- Model GEMS – „klejnoty umysłu”
Metafora pokazująca, co pozostaje możliwe:
- Sapphire (Szafir) – zdrowe starzenie; samodzielność. → wspieraj wybory i decyzje.
- Diamond (Diament) – jasny, ale sztywny; lubi rutynę. → nie zmieniaj nagle, zapewnij przewidywalność.
- Emerald (Szmaragd) – zagubienie w czasie, w mowie. → nie koryguj ostro, pomagaj w prostych zadaniach.
- Amber (Bursztyn) – skupiony na doznaniach, bezpieczeństwo zagrożone. → otoczenie proste, spokojne.
- Ruby (Rubin) – silne ruchy, słabsza precyzja. → pomagaj większymi gestami, przy jedzeniu i ubieraniu.
- Pearl (Perła) – bardzo ograniczone funkcje; osoba w „skorupie”. → komfort, dotyk, obecność opiekuna.
- Cztery prawdy o neurodegeneracji
- Zmieniają się umiejętności, siła pozostaje- dlatego chorzy często tak mocno nas trzymają, ściskają, szczypią…
- Pojawia się nowa rzeczywistość – nie ma powrotu do tego, co było.
- Zmiany będą narastać, to musi uświadomić sobie zarówno chory na początku choroby ale też opiekun- zmiany w mózgu zachodzić będą u podopiecznego, ale muszą też zajść w mózgu opiekuna
- Można się z tym zmierzyć z właściwym wsparciem – rola opiekuna jest nieoceniona.
- Wskazówki praktyczne
- Ćwiczenia i zadania – stawiaj na aktywności zamiast „argumentu siły” (np. przy wstawaniu)- powiedz choremu co robisz, co on ma zrobić- asekuruj, a nie pozbawiaj stabilizacji np. przez gwałtowną pionizację.
- Środowisko – światło, dźwięk, przestrzeń wpływają na poczucie bezpieczeństwa- nie zmieniaj, ale zabezpiecz- np. usuń dywaniki, zmniejsz ilość potencjalnie rozpraszających uwagę elementów.
- Zdrowie fizyczne – problemy ze wzrokiem, słuchem czy bólem mogą pogłębiać objawy otępienia. Pamiętać należy, ze w miarę pogłębiania się otępienia widzenie staje się coraz bardziej lunetowe- tabletki poza środkiem pola widzenia, nie będą połknięte
Akronim PIPES: jak zoptymalizować opiekę:
Przygotowanie do pomocy – opiekun musi sam wiedzieć co i jak chce przeprowadzić u/z pacjentem
Inicjacja- rozpoczęcie aktywności – opiekun ma informować chorego o swoich zamiarach, dać zadania do wykonania
Poszukiwanie uczestnictwa – dać czas na współpracę, modyfikować swoje zachowanie w zależności od odpowiedzi chorego
Ewaluacja- ocena reakcji na pomoc
Staranie o utrzymanie współpracy z chorym – ważne żeby wykonał czynność bez poczucia przymusu czy obserwacji, jeśli się rozprasza- próbować skłonić do przerwanej czynności.
Opracowanie: Alicja Płóciniczak- sekretarz OP PTG
Zdjęcia:https://www.facebook.com/International.long.term.conference
